ગંધક એ ખનીજ પદાર્થ છે અને તેના ચાર પ્રકાર હોય છે. તે રાતો, પીળો, લીલાશ પડતો, પીળો ધોળાશ પડતો જોવા મળે છે. રાતો ગંધક પારદર્શક, સ્વચ્છ અને ચકચકિત હોય છે. તે ખાણમાં દેતવાની જેમ રાત્રે ચળકે છે. બધા ગંધકમાં રાતો ગંધક ઉત્તમ ગણાય છે. કેટલાક દુર્ગધી, સાફ, પીળા ગંધકને પણ ઉત્તમ ગણવામાં આવે છે.
એને ચાર જુદા નામ આપવામાં આવ્યા છે : તેમાં લાકડીઓ, આમલસારો, કચ્છી અને દાલગંધક, લાકડીઓ ગંધક લાકડીના આકારનો હોય છે. આમલસારા ગંધકના પીળા રંગનાં કટકા આવે છે. બાકીની બે જાત ઔષધોમાં વાપરવામાં આવતી નથી. આમલસારો ગંધક ખાવા કરતાં લગાડવાનાં કામમાં ઘણો વપરાય છે.
શરૂઆતમાં ગંધકનો ઉપયોગથી કેટલાક ગંભીર લક્ષણ જોવા મળી શકે છે, પરંતુ એનાથી આપે ગભરાવું નહી ઉપરાંત આ એક ઈશારો છે કે દવા પોતાનું કામ કરી છે. ગંધક રસાયણમાં એવા ગુણ છે કે, તે અવાંછિત વિષાક્ત પદાર્થોને શરીરમાંથી બહાર કાઢવામાં મદદ કરે છે. ગંધક રસાયણ પિત્તની ખરાબીમાં વિશેષ રૂપથી ઉપયોગી સાબિત થાય છે.
પેટ સાફ કરવા અને કૃમિ, ક્ષય, પ્લીહા, કફ તથા વાતનો નાશ કરવા ગંધક નો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. તે અતિશય વીર્યમાં વધારો કરે છે. તે શોધક ગુણ ધરાવતો હોવાથી તેને રોજ ચાર માસા જેટલા દૂધ સાથે લેતા વાતવિકાર, પિત્તવિકાર, કવિકાર, કમળો સર્વેમાં રાહત કરે છે.
શારીરિક શક્તિમાં પણ વધારો કરે છે. એનો મલમ બનાવીને પણ શરીરના ભાગો પર લગાડવામાં આવે છે. ગંધકના એક ભાગને ગુંદર અથવા દહીં સાથે ચોપડવાથી માથામાં થયેલી ઉંદરીને તથા સડી ગયેલા ભાગને રૂઝ લાવી આરામ કરે છે. એનાથી ધાધર તથા ફોલ્લા પણ મટી જાય છે. માથામાં જૂ તથા લીખ, ખસ પણ મટે છે. ગંધકને મધ, અક્કલકરો તથા સરકા સાથે ચોપડવાથી તે કોઢના ચાઠાને મટાડે છે.
ગંધક, લવિંગ, સુનામુખી આ ત્રણે ચીજો પોણો-પોણો તોલો, હરડે પા તોલો, મરડાસિંગ સવા તોલો તથા એલચી બે તોલા લઈ દરેકનું બારીક ચૂર્ણ બનાવવું. નાના બાળકોને ઉધરસ થઈ હોય ત્યારે આ ચૂર્ણ આપી શકાય. ગંધક, જવખાર, ટંકણખાર, ઈસસ અને કુવાડિયાના બીજ દરેક સરખે વજને લઈ તેને ગજકરણનાં પાનના રસમાં મેળવીને તૈયાર કરવું.
