ભારતમાં ઉદ્યોગસાહસિકો પાસે નવા વિચારોની અછત નથી, જોકે મૂડીનો અભાવ ચોક્કસપણે તેમના માર્ગમાં એક મોટો અવરોધ છે. ભારતમાં ઉદ્યોગસાહસિકતા માટે ભંડોળની પહોંચ એ સૌથી મોટો અવરોધ છે. ડી એન્ડ બી ઈન્ડિયા દ્વારા કરવામાં આવેલ સંશોધન દર્શાવે છે કે માત્ર ચાર ટકા નાના ઉદ્યોગ સાહસિકો અને સાહસો પાસે નાણાંના ઔપચારિક સ્ત્રોત સુધી પહોંચ છે.
આ ઉપરાંત પ્રથમ વખત તેમનો વ્યવસાય શરૂ કરનાર ઉદ્યોગસાહસિકો માટે બેંક ક્રેડિટ ઘટી રહી છે. પરિવાર અને મિત્રો પર નિર્ભર રહેવું પડે છે, વ્યક્તિગત બચત અથવા લોન. ઘણા કિસ્સાઓમાં આ સાહસિકો 20,000 રૂપિયાથી વધુ એકત્ર કરી શકતા નથી.
મૂડી ભલે નાની હોય, પરંતુ ઉદ્યોગસાહસિકોના સપના મોટા હોય છે અને સફળ થવાની તેમની ઈચ્છા પણ હોય છે. અમે તમને એવા જ પાંચ સાહસિકો વિશે જણાવી રહ્યા છીએ, જેમણે 20 હજાર કે તેનાથી ઓછી મૂડીથી પોતાનો બિઝનેસ શરૂ કર્યો હતો અને આજે કરોડો રૂપિયાની કંપની બનાવી છે.
રાહુલ જૈન.રાજસ્થાનના જયપુરમાં જન્મેલા અને ઉછરેલા હસ્તકલાકારોએ રાહુલ જૈનને હંમેશા આકર્ષિત કર્યા છે, પરંતુ જ્યારે રાહુલ મુંબઈના એક મોલમાં ગયો ત્યારે તેને આશ્ચર્ય થયું કે ત્યાં રાજસ્થાનના હસ્તકલાની કિંમત આટલી વધારે છે.
આ અનુભવે રાહુલને કારીગરો અને કારીગરો સાથે સહયોગ કરવા અને વચેટિયાઓને કાપીને સસ્તું ઉત્પાદનો વેચવા માટે પોતાની ઈકોમર્સ કંપની ખોલવાની પ્રેરણા આપી. 2014 માં, રાહુલ, અંકિત અગ્રવાલ અને પવન ગોયલે માત્ર રૂ.20,000ની મૂડી સાથે eCraftIndia.com ની સ્થાપના કરી હતી.
એક નાના ઓનલાઈન હેન્ડીક્રાફ્ટ સ્ટોર તરીકે શરૂઆત કરી હતી અને તેની પ્રથમ પ્રોડક્ટ લાકડાના હાથી હતી, જેની કિંમત રૂ. 250 હતી. તે વર્ષોથી વિસ્તર્યું અને ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર, કર્ણાટક, મધ્યપ્રદેશ, દિલ્હી અને ઉત્તર પ્રદેશના કલાકારો પણ તેમાં જોડાયા. હાલમાં eCraftIndia.com એ તેનું મેન્યુફેક્ચરિંગ યુનિટ પણ ખોલ્યું છે.
આજે રાહુલની કંપની પાસે તેના સંગ્રહમાં 9,000 થી વધુ સ્ટોક રાખવાના એકમો છે અને આજે તે વાર્ષિક રૂ. 12 કરોડના ટર્નઓવર સાથે ભારતના સૌથી મોટા હેન્ડીક્રાફ્ટ ઈ-સ્ટોર્સમાંનું એક છે.
આર.એસ. શાનબાગ.ઉદ્યોગસાહસિક બનતા પહેલા, આર.એસ. શાનબાગ એક નાનકડા ગામમાંથી નીકળતા એન્જિનિયર હતા. 1991માં તેમના ખિસ્સામાં 10,000 રૂપિયા હતા અને તેનો ઉપયોગ નાની કંપની શરૂ કરવા માટે કર્યો હતો. વેલ્યુપોઇન્ટ સિસ્ટમ્સ નામનો આ વ્યવસાય ગ્રામીણ લોકોને રોજગારી આપવા માટે શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો જેથી તેઓને હરિયાળા ગોચરની શોધમાં ભટકવું ન પડે.
તેઓએ તેની શરૂઆત બેંગ્લોરમાં કરી હતી, પરંતુ ટૂંક સમયમાં તેઓએ નાના નગરો અને શહેરોમાંથી સ્નાતકોને ટેક્નોલોજી અને સેવાઓમાં તાલીમ આપવા માટે નોકરી પર રાખવાનું શરૂ કર્યું.
ટૂંક સમયમાં કંપની આઈટી સેક્ટરમાં શિફ્ટ થઈ અને મોટી કંપનીઓની ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર જરૂરિયાતો પૂરી કરવા લાગી. આજે Valuepoint એ દક્ષિણ એશિયાની અગ્રણી IT ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર સર્વિસ કંપની છે. કંપનીનો બિઝનેસ ટૂંક સમયમાં 600 કરોડને પાર કરવા જઈ રહ્યો છે.
પુનીત કંસલ.2009 માં, 18 વર્ષીય પુનીત કંસલે પુણેમાં રોલ્સ મેનિયા શરૂ કર્યું. તેમણે રૂ. 20,000ની મૂડી સાથે કાથી રોલ બિઝનેસ શરૂ કર્યો. આ પૈસા તેણે એક મિત્ર પાસેથી ઉછીના લીધા હતા. શરૂઆતમાં, મગરપટ્ટા નગરમાં એક રેસ્ટોરન્ટની બહાર ટેબલના કદનો સ્ટોલ ચલાવવામાં આવતો હતો, જ્યાં માત્ર એક રસોઇયા હતો.
આ સમય દરમિયાન પુનીતે કેટલાક ગ્રાહકો ગગન સ્યાલ અને સુખપ્રીત સ્યાલ સાથે મિત્રતા કરી જેઓ રેસ્ટોરન્ટ ક્ષેત્રના ઉદ્યોગસાહસિક હતા. જ્યારે તેણે પુનીતના વ્યવસાયમાં સંભવિતતાને ઓળખી, ત્યારે તે રોલ્સ મેનિયાની નોંધણી કરવા અને 2010 માં બીજું આઉટલેટ ખોલવા પુનીત સાથે આવ્યા.
તેઓએ ધીમે ધીમે તેને વધારવાનું શરૂ કર્યું અને પ્રસંગોએ જ્યારે કોઈ ડિલિવરી પાર્ટનર ન હતા, ત્યારે તે ત્રણેય વ્યક્તિગત રીતે ખોરાકની ડિલિવરી કરતા હતા. રોલ્સ મેનિયા થોડા જ વર્ષોમાં લોકપ્રિય બની ગયું.
પુનીતે ફ્રેન્ચાઈઝી મોડલના દરવાજા ખોલ્યા અને કંપની 30 શહેરોમાં વિસ્તરી. આજે, પુનીતની કંપનીના દેશભરમાં 100 થી વધુ આઉટલેટ્સ છે, જે દરરોજ લગભગ 12,000 રોલ વેચે છે. કંપની વાર્ષિક 35 કરોડ રૂપિયાનું ટર્નઓવર કરી રહી છે.
નીતિન કપૂર ભારતીય સુંદર કલા.હાથ મિલાવ્યા પહેલા, નીતિન કપૂર એક ખાનગી બેંકમાં કામ કરતા હતા અને અમિત કપૂર eBay સાથે કામ કરતા હતા, ત્યારબાદ બંનેએ સાથે મળીને કંઈક નવું કરવાનો નિર્ણય કર્યો. તેમણે કપડા ઉદ્યોગ દ્વારા ઉત્પન્ન થતા મોટા પાયે કચરો તેમજ ઉદ્યોગમાં પાણી જેવા મૂલ્યવાન સંસાધનોના બગાડની નોંધ લીધી હતી.
આનાથી તેમને રૂ.10,000ના રોકાણ સાથે ઈકોમર્સ કંપની શરૂ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવ્યા, જે જસ્ટ ઈન ટાઈમ ઈન્વેન્ટરી મેનેજમેન્ટ પદ્ધતિને અનુસરે છે. તેમની કંપની ઈન્ડિયન બ્યુટીફુલ આર્ટે ખાતરી કરી હતી કે ગ્રાહક ઓર્ડર આપ્યા પછી જ વસ્ત્રોનું ઉત્પાદન કરે છે. નીતિન જુએ છે કે ઉત્પાદનના પ્રિન્ટિંગથી લઈને ડિસ્પેચ સુધીની પ્રક્રિયા કોઈપણ કુદરતી સંસાધનોનો બગાડ કર્યા વિના 48 કલાકમાં પૂર્ણ થાય છે.
તેઓ ખંભાત, અમદાવાદ, જયપુર, મેરઠ, કોલકાતા, ખુર્જા, મુરાદાબાદ, લુધિયાણા, અમૃતસર, મુંબઈ, નવી દિલ્હી, હૈદરાબાદ અને લખનઉમાં સ્થિત ઉત્પાદકો પાસેથી ઉત્પાદનોનો સ્ત્રોત યુએસ અને યુકે સહિત અન્ય દેશોમાં વેચતા હતા.
આજે, ભારતીય સુંદર કલા વૈશ્વિક સ્તરે ભારતીય ઉત્પાદનોના ઈ-કોમર્સ સ્પેસમાં સૌથી મોટા ઓનલાઈન વેચાણકર્તાઓમાંની એક છે. કંપનીનું વાર્ષિક ટર્નઓવર 30 કરોડ રૂપિયા છે.
ઝુબેર રહેમાન ફેશન ફેક્ટરી.2014 માં, ઇલેક્ટ્રિકલ એન્જિનિયર ઝુબેર રહેમાન તમિલનાડુના તિરુપુરમાં સીસીટીવી ઓપરેટર તરીકે કામ કરતા હતા, પરંતુ 21 વર્ષીય રહેમાને પોતાનો વ્યવસાય શરૂ કરવાનું સપનું જોયું. દરમિયાન એક દિવસ તેને એક ઈકોમર્સ કંપનીની ઓફિસમાં સીસીટીવી લગાવવાની વિનંતી મળી.
તેણે ત્યાંના મેનેજર સાથે વાત કરી અને સમજ્યું કે કેવી રીતે કંપની ઓનલાઈન વસ્તુઓનું સોર્સિંગ અને વેચાણ કરીને પૈસા કમાઈ રહી છે. ઝુબેર માટે ઈ-કોમર્સ યોગ્ય હતું, કારણ કે તેણે ઉત્પાદનમાં વધારે રોકાણ કરવાની જરૂર નહોતી.
તેનાથી પ્રેરિત થઈને તેણે પોતાના ઘરેથી માત્ર 10,000 રૂપિયાના રોકાણ સાથે ઈ-કોમર્સ કંપની ધ ફેશન ફેક્ટરી શરૂ કરી. તેણે તિરુપુરથી કાપડ મંગાવ્યું અને તેને ફ્લિપકાર્ટ અને એમેઝોન પર કોમ્બો પેક રીતે સૂચિબદ્ધ કરવાનું શરૂ કર્યું.
કોમ્બો પેકમાં વેચવાથી કપડાં સસ્તા થયા. ઝુબૈરે વેચાણ દીઠ ઓછો નફો જોયો, પરંતુ તેમની પ્રતિ-યુનિટની નીચી કિંમતે લોકોનું ધ્યાન ખેંચ્યું અને તે સાથે જ તેમને મોટી સંખ્યામાં ઓર્ડર મળવા લાગ્યા. ઝુબેરની વ્યૂહરચના એટલી સારી રીતે કામ કરી કે ધ ફેશન ફેક્ટરીને હવે દરરોજ 200 થી 300 ઓર્ડર મળે છે.
એમેઝોન પર તેને વેચવા માટે તેણે એક વિશિષ્ટ ડીલ પર પણ હસ્તાક્ષર કર્યા છે. ફેશન ફેક્ટરી વાર્ષિક રૂ. 6.5 કરોડની આવક પેદા કરી રહી છે અને આવતા વર્ષે રૂ. 12 કરોડની આવકનો લક્ષ્યાંક ધરાવે છે.
